Fenerlilerin Maddi Dünyası: Evin Mimarisi, Kent Kültürü ve Sosyal Hareketlilik

Uluslararası “Fenerlilerin Maddi Dünyası: Evin Mimarisi, Kent Kültürü ve Sosyal Hareketlilik” Sempozyumu, aynı başlıklı ve Fenerlilerin maddi ve sosyal tarihine odaklanan üç yıllık kapsamlı araştırma programının bir parçasıdır. Rumca konuşan, Ortodoks Hıristiyan, İstanbullu bu tüccar seçkin sınıf, imparatorluk dragomanları ve Osmanlı egemenliği altındaki Eflak ve Boğdan’ın yöneticileri olarak Osmanlı idaresinde önem kazanmışlardı. Milliyetçi tarihyazımı yaklaşımları Fenerlileri sıklıkla “sadakatsiz” ve “maddiyatçı” olmakla eleştirmiştir, asıl maddi kültür ve ortamlarının ciddiyetle değerlendirilmemiş olması çarpıcıdır.  

Yakın geçmişteki akademik araştırmalar, Fenerlilerin ayrıcalıklı bir seçkinler grubu olduğu şeklindeki alışılageldik tanımı, bu grubun geniş, çok-katmanlı ve çok-anlamlı karakterine dikkat çekerek etkili bir biçimde sorgulamıştır. Bir Osmanlı “iktidar ağı” olarak Fenerliler özellikle mekânsal bir çerçeveden incelenebilir: Bu çerçeve, Fenerlilerin İstanbul’da suriçinin kuzeybatı köşesinde, Fener kıyılarındaki konutlarından ve Boğaziçi’ndeki yalılarından başlar ve Akdeniz, Tuna Beylikleri ve diğer önemli kentsel merkezlere uzanır. Bu engin siyasi, dini, entelektüel ve ekonomik ağın coğrafi kapsamı, Fenerlilerin dikkat çekici sosyal ve fiziksel hareketliliğiyle birlikte ele alındığında, birçok farklı disiplin ve ulusal tarihyazımları arasında işbirliğine dayanan bir araştırma odağına ihtiyaç duymaktadır. Bu kapsamda, bu sempozyum Fenerlilerin maddi kültürü hakkında konut mimarisi, şehircilik, aile ve haneler, toplumsallık, mahalleler, aile yaşamı, adabımuaşeret ve edimliliği özellikle merkeze alan disiplinlerarası bir tartışmaya olanak sağlamayı hedeflemektedir. Sempozyum programında Türkiye, Yunanistan, Romanya ve diğer ülkelerden akademisyenleri bir araya getirerek, Fener’e yalnızca şehir içinde bir mahalle ve dini yönetim merkezi olarak değil, aynı zamanda İstanbul’un ve hatta Osmanlı İmparatorluğu’nun eski topraklarının çok ötesine uzanan bir mekânsal ve kültürel ağın merkezi olarak da yaklaşmayı öneriyoruz.  

Sempozyumun zamansal çerçevesi “uzun” on sekizinci yüzyıla, yani yaklaşık olarak on yedinci yüzyılın ortasından on dokuzuncu yüzyıl ortasına uzanmaktadır. On yedinci yüzyılın ortası, Osmanlı İmparatorluğu ve Eflak-Boğdan’ın yanı sıra İstanbul’un da tarihinde bir dönüm noktasını belirler. Patrikhanenin Haliç’te bulunan Petrion Kalesi’ne taşınmasından yarım yüzyıl sonra, Fener hem Osmanlı İmparatorluğu’nun Rum Ortodoks nüfusunun eğitim ve kültür merkezi olarak hem de bazıları Eflak-Boğdan’lı önemli ailelere ait taş evlerin kıyı boyunca inşasıyla tüccar elitlere ait bir mahalle olarak çoktan ortaya çıkmaya başlamıştı. Rum tüccar elitleri Osmanlı devlet aygıtında önce vezirlerin kişisel hekimleri ve sonra devletin tercümanları olarak öne çıkmışlardı. Kimilerinin kökeni Bizans’a dayanan, Eflak-Boğdan’lı ve kimileri yeni yeni oluşan Rum Ortodoks seçkin aileleri, siyasi ittifaklar ve evliliklerle birbirine yaklaşarak Tuna Beyliklerinde voyvodalık mertebesine ulaşmıştı. On dokuzuncu yüzyılın ortası ise bu oluşumların sonuna işaret eder. 1821 Yunan Bağımsızlık Savaşı Fenerlilerin gözden düşmesine yol açmış, öte yandan Kırım Savaşı ve Paris Kongresini takiben Eflak ve Boğdan üzerindeki Osmanlı egemenliği sona ermiştir. “Yeni Fenerliler” olarak adlandırılanlar ise, mahalle seçkin karakterinden ve yerleşim örüntülerinden geri dönülmez biçimde uzaklaştığından Fener’den taşınmaya başlamıştır. Bu çerçevede tanımlanan uzun on sekizinci yüzyıl, incelikli, karmaşık ve çok-katmanlı bir maddi kültürü yansıttığı ve gözlemlenebilir kıldığı gibi, Fenerlilerin yükseliş dönemi olarak ortaya konulmaktadır. 

Düzenleyici Kurul: Namık Günay Erkal, Firuzan Melike Sümertaş ve Haris Theodorelis Rigas

Özet Kitapçığını buradan inceleyebilirsiniz.

Meşher ve Sismanoglio Megaro iş birliğiyle düzenlenen sempozyum hibrit olarak ANAMED Oditoryumunda ve çevrimiçi gerçekleşecektir, genel katılıma açıktır.

Zoom üzerinden çevrimiçi oturuma katılım için lütfen yukarıdaki Zoom Kayıt düğmesine tıklayınız.

Sempozyuma fiziki katılım için kayıt gerekmemektedir.

Bildirilerin dili İngilizcedir, Türkçe simultane tercüme sağlanacaktır.