Prosopographia Ponti Euxini: Byzantion. I. The Epigraphic Sources (PPEB) projesi, epigrafik kaynaklara dayanarak[1] Byzantion nüfusu hakkında kapsamlı bir prosopografik çalışma gerçekleştirmeyi amaçladı ve MS üçüncü yüzyıla kadar olan dönemde şehirdeki ilk epigrafik tasdikleri ele alıyordu. Proje, kavramsal ve metodolojik olarak önümüzdeki yıllarda yürüteceğim Karadeniz ve Propontis’in antik Yunan şehirlerinin prosopografisi üzerine daha kapsamlı bir kişisel projenin parçası.
Daha ayrıntılı bilgi sağlamak gerekirse, ANAMED bursiyerliğimin amacı, Byzantion’la ilgili mevcut tüm prosopografik verileri toplamak ve de sosyal statüleri ve kategorileri ne olursa olsun doğruluğu kanıtlanmış bireylerin kimliklerini yeniden oluşturmaktı. Bu bakımdan, yenilikçi ve özgün unsurların amaçları a) Byzantion sakinleri üzerinde prosopografik bir çalışma gerçekleştirmek (Bu, L. Loukopoulou’nun Contribution à l’histoire de la Thrace Propontique, Atina, 1989 referans çalışmasından daha güncel ve hedefe yönelik bir yaklaşımdır); b) nüfusun ilgili ağlarını yeniden oluşturmak; ve c) eskiçağ tarihi alanında yeni araştırma metodolojilerinin kullanımını teşvik etmekti. Bu son adım, özellikle epigrafik kanıtların açık erişim prosopografik Romans 1 by 1 veri tabanına girilmesiyle başarılmıştır. Bu adım, mevcut bilgilerin istatistiksel analizini kolaylaştırıp verileri bu açık erişim platformunda kullanılabilir hale getirerek hem uzman hem de uzman olmayan kullanıcının belirli bilgilere göz atmasını, filtrelemesini ve aramasını, verileri indirmesini ve daha fazla kullanmasını sağladı. Buna ek olarak, bir görselleştirme aracı olan Gephi yazılımı ile gerçekleştirilen ağ analizleri, aile bağlarının ötesinde birbirleri ile ilintili Rhegion’dan Κόϊντος Λόλλιος’un [—] (ID 938) kızı Λολλία Κάτυλλα (ID 473),gibi toplumun bazı bireyleri için de yapıldı. Beklendiği gibi, yazıtlarda (bir evlat edinme örneği dahil) çekirdek aile baskın çıktı, ancak bazı durumlarda, daha geniş aile veya dış ağlar (çoğunlukla dini veya ekonomik bağlantılarla) da kavranabiliyor.
Verilerin taraflı olması ya da (nadiren) isim benzerliği durumları gibi beklenen bazı zorluklarla da karşılaşıldı. Bu gibi tüm girişimlerde bekleneceği şekilde, bilgi tabii ki sadece kısmi ve de belirli tüzel kategorilerin temsil edilmemesi (örneğin yazıtlarda nadiren anılsalar da, bazen mezar anıtlarında yalnızca bir mezar motifinin parçası olarak değil, aynı zamanda demografik bir gerçekliğin parçası olarak da temsil edilen köleler) ya da bazı yaş kategorileri (örnek olarak genellikle ölümlerinden sonra yazıtlara kaydedilen çocuklar) gibi çeşitli kör noktaları (ya da “karanlık numaralar”)[2] bulunuyor.Mevcut veriler, arkeolojik araştırmaların yoğunluğu ya da araştırılan şehrin belirli alanları gibi diğer olgulardan da etkileniyor. Tüm bu girişimler, gerçek nüfus sayılarını doğru bir şekilde ortaya koyduklarını iddia etmese bile—ki sadece epigrafik kaynaklara dayanarak bunu yapmak olanaksızdır—böyle bir yaklaşım, mevcut epigrafik kanıtlara genel bir bakış sağladığı ve epigrafik alışkanlıklara işaret ederek kimin varlıklarına dair iz bırakmaya daha yatkın olduğunu ve bunu hangi şekilde yaptığını gösterdiği için yararlıdır.
Şekil 2. Romans 1 by 1 veritabanı yapısı.
Genelde yazıtlar Byzantion’da MÖ beşinci yüzyıldan MS üçüncü yüzyıla kadar 998 kişiyi kaydediyor ki bu Karadeniz bölgesindeki diğer önemli Rum şehirlerine (örneğin, Tomis) kıyasla oldukça düşük bir sayıdır. Cinsiyet dağılımı şaşırtıcı değil: Onaylanmış bireylerin çoğunun erkek (%76.95) olması kadınların epigrafide yeterince temsil edilmediği, özellikle ölümlerinde epigrafik olarak “görünür” kılındığı antik dünyaya özgü bir epigrafik alışkanlığa karşılık geliyor. Nüfus profilinin belirlenmesi için yaş, isimler, meslek, olası etnik köken, coğrafi köken, hukuki konum ve sosyal ağlara dair daha fazla bilgi incelendi ve bu şekilde toplum ile ilgili kırık anlık görüntüler elde edildi; nüfusun tüm kategorilerini temsil etse de bu görüntüler genellikle bir aile bireyinin ölümünü anan daha “sıradan” insanlara aitti. Nicel ve nitel sonuçlar bir makalede sentezlendi ve de yakında prosopografik katalog ile birlikte yayınlanacak.
Şekil 3. Λολλία Κάτυλλα’nın (ID 473) genişletilmiş ağı.
————————————————————————————————————————————————–
[1] Corpora IByzantion, AE, SEG’den ve diğer yazıt yayınlarından.
[2] Verboven, K., Carlier, M. / Dumolyn, J. 2007. “A Short Manual on the Art of Prosopography,” Prosopography Approaches and Applications: A Handbook, ed. K. S. B. Keats-Rohan. Oxford, 35-69.