Chiara Bordino, ANAMED 2013–2014 Bursiyeri
Ivana Jevtic ve Suzan Yalman tarafından düzenlenen ve 5-6 Aralık 2015 günlerinde gerçekleşen Devşirme Malzemenin Yeniden Doğuşu: Antikçağ’dan Osmanlı’ya Anadolu’da Mekânların, Materyallerin ve Objelerin İkinci Yaşamı başlıklı 10. Uluslararası ANAMED Yıllık Sempozyumu, Anadolu Çalışmaları’nda geniş bir kapsamı olan, antikçağdan Osmanlı’ya spolia ve çeşitli materyallerin ve eserlerin yeniden kullanımı konusunu ele almak ve tartışmak için çok değerli bir fırsat sundu. Sempozyum, dünyanın dört köşesinden, konularında öncü akademisyenler ve ANAMED eski bursiyerlerinin katılımıyla, konuşmacıların sunduğu konularda derinlemesine tartışmalara olanak tanıdı.
Anıtların “biyografi”leri üzerine: Profesör Finbarr Barry Flood, spolia kavramının daha iyi anlaşılabilmesi için anıtların ve sanat eserlerinin “biyografileri”ne de bakılması gerektiğine vurgu yaptı. Gerçekten de her bir anıt veya obje bir palimpsest olarak, başka bir deyişle zaman içinde geçirdiği pek çok dönüşüm katmanlarının bir bileşimi olarak düşünülebilir.
Spolia terimi ve kavramı üzerine: Inge Uytterhoeven, eski çağlardan imparatorluğa Latince kaynaklara bakarak spolia teriminin bir excursus’unu sundu. İlk çıktığı zamanlarda bu terimin, savaş ganimetlerine işaret eden askeri bir anlamı vardı, daha sonra terimin anlamı genişleyerek sanat eserleriyle yapı materyallerini de kapsar oldu.
Estetik spolia kavramının kökenleri üzerine: Philipp Niewöhner, erken dönem Ortaçağ’da Batı’da ve Doğu Bizans’taki anıtlara dikkat çekti. Niewöhner’in görüşüne göre, erken dönem Hıristiyan Batı dünyasında sütun başları ile yapı materyallerinin yeniden kullanımı pratik nedenlerle ortaya çıkmıştı. Buna mukabil Doğu coğrafyalarında bu pratiğin temel olarak estetik işlevleri vardı ve bu işlevlerin bazıları geç antik dönem sivil anıtlarda da görülmeye başlamıştı.
Bazı spolia örnekleri: Elif Keser Kayaalp, ikisi de 12. yüzyıla tarihlenen Diyarbakır (eski Amid) ve Silvan (eski Mayyafariqin) camilerinde erken dönem Bizans spolia’sının kullanımını inceledi. Livia Bevilacqua, 13. yüzyıl Bizans Nicaea İmparatorluğu’nda spolia kullanımıyla II. Frederick Hohenstaufen’in sarayında spolia kullanımı arasında karşılaştırmalı bir çözümleme önerisi sundu. Scott Redford, Anadolu’da Selçuklular dönemiyle diğer Doğu bölgelerinde bazı dikkat çekici spolia örneklerini ele aldı.
Anadolu’da yeniden kullanım biçimleri ve gerekçeleri üzerine: Suna Çağaptay, farklı kültürlerde ve ortamlarda (Selçuklular, Artuklular, Bizanslılar, Sicilya Normanları, Fatimiler) iki kafalı kartalın kullanımına odaklandı. Maria Kiprovska, erken Osmanlı döneminde yaşamış aristokrat bir aile olan Mihalgullariler’in bazı sınır bölgelerinde mimari himaye örneklerini inceledi. Tuğba Tayneri Erdemir, Bizans sonrası dönemde, Osmanlıların fethinden günümüze Anadolu’da Bizans kiliselerinin yaşamlarını çözümledi.
Bizans ve Osmanlı İstanbul’unda spolia ve yeniden kullanım pratikleri üzerine: Alessandra Guiglia ve Claudia Barsanti, Aya Sofya’da görülen bazı yeniden kullanım örneklerini ele aldılar. Nicholas Melvani, Palaiologan Konstantinopolis’inde erken dönem Bizans sütun başları ve heykel parçalarının yeniden kullanımlarını tartıştı. Ünver Rüstem, İstanbul’da on sekizinci yüzyıl Osmanlı mimarisinde (Osmanlı baroku) Bizans mirası ile Batı modalarının kombinasyonu konusunu inceledi.
Hareketli objeler ve spolia olarak yeniden kullanımı üzerine: Konstantina Karterouli, 13. yüzyılda Veneto (kuzeydoğu İtalya) bölgesi ile Rhine bölgesinde Bizans ve Bizanslaşmış sanat eserlerinin yeniden kullanımını ele aldı. Elena Papastavrou ve Nikolas Vryzidis, Osmanlı’da Rum Ortodoks Kilisesi’nde litürjik amaçlı tekstil materyallerinin yeniden kullanımını çözümledi. Pagona Papadopoulou, geç antik ve Ortaçağ sikkelerinin yeniden kullanımına yönelik edebi ve arkeolojik kanıtlar sundu.
Geri kullanım fenomeninin ardında yatan üç ana neden üzerine: Profesör Magdalino, spolia’nın ortaya çıkmasıyla ilgili üç temel açıklamayı vurguladı: İşlevsel nedenler (yapı materyallerinin pratik nedenlerle kullanımı); estetik nedenler (spoila’nın dekoratif ve estetik amaçlarla yeniden kullanımı); ve entelektüel ve ideolojik nedenler (spoila’nın dinsel ve siyasal mesajların aktarımında yeniden kullanımı).